De basis van tijd: 50 Jaar Christiaan van der Klaauw

CREDITS:

TEKST: Jorrit Niels • FOTO’S: Christiaan van der Klaauw

Christiaan van der Klaauw viert zijn gouden jubileum met een wel heel bijzonder horloge: de CVDK Grand Planetarium Eccentric Manufacture. Het enige mechanische Planetarium-horloge ter wereld dat alle acht planeten weergeeft met de banen rond de Zon in realtime.

Het concept en de complicatie zijn geworteld in de ‘CVDK Kepler’s Planetarium Clock’ die Christiaan in 1995 ontwikkelde. Daniël Reintjes en Maria Reintjes hebben het ontwerp gemaakt voor dit prachtige nieuwe CVDK-horloge, dat veel details uit hun 15 jaar aan creatieve ontwikkeling bevat. Dit wordt met name weerspiegeld in de indrukwekkende Aventurine Glass ‘signature’ wijzerplaat en nieuwe kast met ‘Klaauw’-vormige lugs.

‘Ik voel het als mijn taak om dit vakmanschap in Nederland te behouden’

Eigenaar en meester-horlogemaker Pim Koeslag dook in de complexe techniek. Na 20 jaar in de Zwitserse horloge-industrie besloot hij zijn ervaring weer te gebruiken in Nederland. Tenminste, als hij niet op reis is om Christiaan van der Klaauw (CVDK) naar een hoger plan te tillen. Daar nam hij in 2022 een meerderheidsbelang in, met als titel eigenaar en meester-horlogemaker. Hiervoor was hij werkzaam bij Frederique Constant en Ateliers DeMonaco.
In Nederland gebruikt hij zijn Zwitserse kennis en draagt dit ook over aan de werk–nemers van CVDK. “Aan de andere kant heb ik al veel van ze geleerd over astronomie en alles wat daarbij komt kijken,” vertelt Koeslag. “Samen gaan we ervoor zorgen dat het merk Christiaan van der Klaauw zijn 50-jarige historie als één van de belangrijkste horlogefabrikanten van Nederland voortzet.”

Voor de Grand Planetarium Eccentric Manufacture transformeerde Koeslag nauwgezet het originele idee en de potloodtekeningen van Van der Klaauw in een volledig ontwikkeld 3D CAD-ontwerp. Het hele stuk werd vervaardigd in het CVDK-atelier, van prototype tot uiteindelijke productie. Nu, in 2024, wordt dit buitengewone horloge onthuld door de drie generaties van CVDK om 50 jaar aan astronomische complicaties te vieren.

Primeur

Zoals geschreven is de CVDK Grand Planetarium Eccentric Manufacture het enige mechanische Planetarium-horloge ter wereld dat alle acht planeten weergeeft, met de banen van Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus rond de Zon, in realtime. De planeten volgen excentrische paden en weerspiegelen de werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk. De Zon staat precies in het midden van het Eccentric Planetarium.
De acht planeten draaien op de wijzerplaat als volgt om de zon: Mercurius elke 87,97 dagen. Venus: 224,70 dagen. Aarde: 365,24 dagen. Mars: 686,98 dagen. Jupiter: 11,86 jaar. Saturnus: 29,46 jaar. Uranus: 84,02 jaar. En Neptunus slechts elke 164,80 jaar.
Hiervoor zijn dan ook een duizelingwekkend aantal tandwielen nodig, in totaal 3.338 tanden. Het hart ervan is het in eigen huis ontwikkelde uurwerk. Het is het meest gecompliceerde horloge dat ooit is gemaakt in het atelier van Christiaan van der Klaauw Astronomical Watches.

Het eerste eigen uurwerk van de Nederlandse fabrikant was al een paar jaar in ontwikkeling voordat het stopte na het overlijden van de ontwikkelaar van het interne werk. Het kaliber werd verder ontwikkeld met de hulp van de gerenommeerde Zwitserse onafhankelijke horlogemaker Andreas Strehler. Toen Koeslag in 2022 bij CVDK kwam, blies hij het project nieuw leven in. “Eindelijk hebben we een prachtig basisuurwerk. Het is tegelijkertijd ons meest gecompliceerde astronomische uurwerk en door die complexiteit kunnen we per jaar maar een tiental stuks maken.”

‘Door de complexiteit kunnen we per jaar maar een tiental stuks maken’

Dit alles is gevat in een 44mm roségouden (€208.000) of 950 platina (€227.000) kast. Een bijzonder jubileumstuk dat zijn allereerste oorsprong uiteindelijk vindt in de jeugd van Christiaan van der Klaauw, toen hij lid was van de sterrenwacht. Later combineerde hij zijn twee passies. Eerst als klokken- en daarna horlogemaker. Sinds 1974 maakte hij uurwerken met astronomische complicaties, CVDK heeft daardoor een naam opgebouwd in de internationale horlogewereld als dé specialist op dat gebied.

Onder Koeslag, die begon in de industrie als horlogemaker, zal CVDK zich uitsluitend blijven richten op astronomische horloges. “Ik denk dat dit absoluut is wat ons onderscheidt. We maken onze astronomische complicaties zo precies mogelijk met wetenschappelijke onderbouwing, dat doet geen enkel ander horlogemerk ter wereld. Wat betekent dat de planeten hun banen in realtime maken. Naast ons planetarium is onze Realmoon Joure ook een goed voorbeeld. Een 3D maanfase die de meest nauwkeurige ter wereld is, met een afwijking van slechts één dag in 11.000 jaar!”
Voor Koeslag vertegenwoordigt een astronomisch horloge een terugkeer naar de wortels van tijdmeting. “De cyclus van de tijd is in wezen de cyclus van de aarde rond de maan. Door astronomie geïnspireerde horlogemakerij is daardoor misschien wel de puurste vorm,” voegt hij toe.

Nederlands vakmanschap

Als Koeslag nu terugkijkt heeft de persoon Christiaan van der Klaauw waarschijnlijk de grootste invloed gehad op zijn carrière. Koeslag ontmoette Van der Klaauw voor het eerst in het jaar 2000. Toen kwam hij op de uurwerkmaker vakschool een lezing geven en liet hij zijn collectie zien.
“Dat maakte zoveel indruk op me dat ik in datzelfde jaar de trein naar Heerenveen pakte om daar zijn atelier te bezoeken. Destijds in zijn garage. Aan het einde van de vakschool heb ik Christiaan mijn CV gestuurd, omdat ik graag bij hem aan de slag wilde. Christiaan zei toen tegen mij: ‘Ga eerst maar een jaartje naar Zwitserland om wat ervaring op te doen’. Ik heb toen zijn advies gevolgd en ben naar Zwitserland verhuisd. Waar ‘een jaartje’ er 20 werden, voordat ik met mijn familie terugkeerde naar Nederland en uiteindelijk eigenaar van CVDK werd. Maar Christiaan heeft me doen realiseren dat alles met de hand te maken is en dat het nu ook mijn taak is om dat vakmanschap in Nederland te behouden. Het opleiden van nieuwe vakmensen voel ik echt als een plicht.”
Al brengt dat de nodige uitdagingen met zich mee. Zo bevat de Grand Planetarium Eccentric 365 onderdeeltjes die enkel en alleen voor Van der Klaauw zijn gemaakt. Zo zijn er nog tal van bijzondere details te ontdekken. Waar je in eerste instantie de mooie aventurijn wijzerplaat bewondert, leer je later dat het is opgebouwd uit wel negen verschillende schijven die elk afzonderlijk geplaatst moeten worden voordat ze de planeten plaatsen. Dit omdat de planeten tussen de schijven heen manoeuvreren.

Let wel: negen schijven, maar allemaal gemaakt uit slechts één stuk aventurijn. En alleen al die indrukwekkende wijzerplaat zit met 22 schroefjes vast. Dan begin je een idee te krijgen hoe complex het horloge is. Kijk je naar de planeten, dan is bijvoorbeeld de Aarde slechts 1.2mm in diameter, geschilderd in Genève onder een microscoop. Kijk je daar met een loep naar, dan zie je alle continenten. Prachtig. Al had dat wat trial & error nodig vertelt Koeslag.
“De eerste keer dat we een geschilderde Aarde met een zuignapje op de wijzerplaat plaatste, lieten we ‘m los op de wijzerplaat. Eén maar: een groot gedeelte van de verf bleef achter op het zuignapje! Het hoort erbij. We kwamen er trouwens al snel achter dat de planeet te veel was gepolijst, dus kon de verf niet genoeg hechten.”
Dit soort kleine, maar belangrijke details is wat horlogemakerij zo bijzonder maakt. Of neem een, zoals Koeslag het omschrijft, bijna ‘plastic-achtige’ glans tussen de rand van het glassbox saffierglas en de kast. Meer polijsten was een gedeeltelijke oplossing, maar een blauwe pakking bleek de vondst te zijn om die glinstering weg te halen. Het is dit oog voor detail dat haute horlogerie onderscheidt van de rest.

Blijf hongerig

Nog één voorbeeld dan: de gravering in het glas, een signatuur van CVDK. De Romeinse cijfers die als een soort horizon boven de wijzerplaat hangen. Gegraveerd aan de onderzijde van het glas. Dat had meerdere pogingen nodig om het precies goed te krijgen. “De ene keer was het te aanwezig, de andere keer te vaag, nu is het precies goed zonder dat het afleidt.”
Voor de meester-horlogemaker begint het altijd met iets dat je in je hoofd hebt. Vervolgens zie je het idee groeien en om het dan uiteindelijk werkend in handen te hebben, vindt hij één van de meest onweerstaanbare momenten.
Al gaat het altijd wel eens mis. “Hoe goed je ook iets maakt en voorbereidt, in de praktijk krijg je het tot maximaal 95 procent werkend. Maar soms is het ook wel 70 procent,” voegt Koeslag lachend toe.
Maar uiteindelijk lukt het en daarom is hij dan ook graag regelmatig op ‘de vloer’, maar dat lukt simpelweg niet altijd door het vele reizen en de talloze verantwoordelijkheden. Wel maakte Koeslag de prototypes en hij is uiteraard bij elke stap betrokken. “Want die kick om het laatste schroefje te bevestigen en te zien dat het werkt, zij het na een paar frustrerende ­uitdagingen, dat wil ik nooit missen.”
Waarop hij aanvult: “Wat we nu hebben ­neergezet met z’n allen: een goed basis­uurwerk en een extreem gecompliceerde astronomische complicatie, daar kunnen we nog wel een paar andere leuke dingen voor verzinnen.”

Dat is het leuke van astronomie voor Koeslag. Hij zit inmiddels zo’n 20 jaar in het vak, maar is pas recentelijk begonnen met astronomie. Voor hem is het logisch om astronomie te verbinden aan horlogerie. Het is zelfs onlosmakelijk met elkaar verbonden. “Gek dat eigenlijk weinig merken hiermee bezig zijn, maar dat is daarom ook onze grote kracht. Daar kun je gemakkelijk een aantal mensenlevens mee vullen. Gaan we zoveel mogelijk doen ook.”
We zullen de komende jaren daarom ook meer en meer gaan zien van het merk Christiaan van der Klaauw. Op de belangrijkste beurzen: Watches & Wonders, Dubai Watch Week en de Geneva Watch Days. En in de winkels. Zo zijn er in twee jaar een veelvoud aan retailers in Azië bijgekomen en zijn nu het Midden-Oosten, Europa en de VS aan de beurt.

‘Het oog voor detail is wat haute horlogerie onderscheidt van de rest’

“Ik heb gelukkig nog steeds de honger die ik ook had toen ik zoveel jaar geleden Christiaan van der Klaauw ooit benaderde als student. Steve Jobs zei ooit: ‘stay hungry, stay ­foolish’. Ik kan mij daar volledig in vinden. Dat had ik en heb ik nog steeds. Ik ben hongerig om nieuwe dingen te ontwikkelen en maken. Peter Stas, met wie ik werkte bij Frederique Constant en Ateliers DeMonaco, wist dat altijd goed te benutten. Hij wist precies wat hij deed als hij weer eens tegen me zei: ah, dat is veel te ingewikkeld, dat kunnen we beter niet doen. Dan had je aan mij een slechte, want dan deed ik het júist! Die instelling is er nog steeds. Met nog meer complexiteit.” |